Likwidacja spółki jawnej wykazuje wiele podobieństw do zakończenia działalności spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Jednak nie oznacza to, że procedury te są identyczne – wręcz przeciwnie, zachodzą pomiędzy nimi, w niektórych kwestiach, zasadnicze różnice, związane przede wszystkim z naturą oby tych spółek. Jednak, aby nie powtarzać zamieszczonych już informacji, w tym miejscu zostaną wskazane pewne osobliwości likwidacji spółki jawnej.
Przyczyny likwidacji spółki jawnej
Kodeks spółek handlowych przewiduje sześć powodów rozwiązania spółki jawnej: przyczyny przewidziane w umowie spółki (np. wyprodukowanie określonej ilości towarów); jednomyślną uchwałę wszystkich wspólników w sprawie likwidacji; ogłoszenie upadłości spółki; śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości; wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika i prawomocne orzeczenie sądu. O ile przyczyny rozwiązania spółki jawnej wydają się oczywiste, o tyle trzeba zwrócić uwagę na pewne szczególne cechy związane z uchwałą wspólników. Przede wszystkim musi ona zapaść jednomyślnie – a więc konieczna jest zgoda na rozwiązanie wszystkich wspólników spółki jawnej. Jednocześnie uchwała ta musi zapaść w formie pisemnej, jednak nie jest tu konieczna forma aktu notarialnego. Ponadto w przypadku spółki jawnej założonej przy wykorzystaniu wzorca umowy uchwała o jej rozwiązaniu może zostać podjęta przy pomocy wzorca takiej uchwały udostępnionej w systemie teleinformatycznym. Skorzystanie z takiej możliwości wymaga wypełnienia wzorca udostępnionego w systemie oraz podpisania jej za pomocą podpisów elektronicznych lub zaufanych.
Ponadto Kodeks spółek handlowych każdemu wspólnikowi spółki jawnej przyznaje prawo żądania jej rozwiązania przez sąd – jednak jest to możliwe tylko „z ważnych powodów”. Za takie z kolei uznaje się np. podjęcie przez któregokolwiek ze wspólników działalności sprzecznej z interesami spółki, czy niewniesienie wkładu do spółki. W każdym razie przyczyny te muszą mieć charakter obiektywny i mogą zostać doprecyzowane w umowie spółki. Natomiast w przypadku, gdy „ważny powód” dotyczy tylko jednego wspólnika, sąd ma prawo może – na wniosek pozostałych wspólników – orzec o wyłączeniu tego wspólnika ze spółki. Jednocześnie, co bardzo istotne, w niektórych przypadkach wspólnicy mogą postanowić, że spółka jawna będzie trwać pomiędzy nimi, pomimo wystąpienia w stosunku do jednego ze wspólników przyczyn rozwiązania spółki. Prawo to dotyczy śmierci lub ogłoszenia upadłości wspólnika, a także wypowiedzenia przez niego lub jego wierzyciela umowy spółki.
Ważnym skutkiem rozpoczęcia procedury likwidacyjnej spółki jawnej jest konieczność dodawania do jej nazwy określenia „w likwidacji”.
Likwidacja spółki jawnej krok po kroku
- Ustalenie sposobu likwidacji spółki
Kodeks spółek handlowych przewiduje dwie możliwości zakończenia działalności przez spółkę jawną: likwidację spółki oraz „inny sposób” ustalony przez wspólników. W przypadku pierwszego z nich należy przeprowadzić – zgodnie z postanowieniami KSH – postępowanie likwidacyjne. Natomiast w drugim przypadku, o czym dokładniej będzie mowa poniżej, wspólnicy mają pewną swobodę w wyborze sposobu zakończenia swojej działalności.
- Powołanie likwidatorów
Jeżeli wspólnicy spółki jawnej zdecydowali się na prowadzenie „tradycyjnej” likwidacji pierwszą czynnością, jaką muszą dokonać, jest powołanie likwidatorów. Co prawda, co do zasady, są nimi wszyscy wspólnicy likwidowanej spółki, jednak nie ma przeszkód, aby wspólnicy wybrali na tę funkcję tylko niektórych spośród siebie, a nawet osoby trzecie. Jednak taka uchwała do swojej ważności wymaga jednomyślności – stąd też, jeżeli wspólnicy nie będą zgodni w tej kwestii, wszyscy staną się likwidatorami. Jednak zasada ta może ulec modyfikacji w umowie spółki, np. przewidując powoływanie likwidatorów większością głosów wspólników, czy wyznaczanie ich tylko przez jednego z nich.
Poza tym w pewnych okolicznościach likwidatora spółki jawnej może wyznaczyć sąd rejestrowy. Dzieje się tak, w przypadku, gdy wniosek o ustanowienie likwidatora przez sąd złoży wspólnik lub inna osoba mająca w tym interes prawny, np. wierzyciel spółki, a także wspólnika, syndyk masy upadłości, a także Skarb Państwa w zakresie zaległości podatkowych. Reguły tej – w przeciwieństwie do poprzedniej – nie można zmodyfikować umową spółki. Trzeba pamiętać, że w przypadku, gdy ustanowiono kilku likwidatorów, reprezentują oni spółkę łącznie.
- Zgłoszenie likwidacji do sądu
Po ustanowieniu likwidatora bądź likwidatorów muszą oni zgłosić rozpoczęcie postępowania likwidacyjnego do sądu rejestrowego. W zgłoszeniu tym należy zawrzeć: fakt otwarcia likwidacji, nazwiska i imiona likwidatorów oraz ich adresy, sposób reprezentowania spółki przez likwidatorów i wszelkie w tym zakresie zmiany, nawet gdyby nie nastąpiła żadna zmiana w dotychczasowej reprezentacji spółki. Podobnie rzecz ma się ze zgłoszeniem personaliów likwidatorów. Nawet jeżeli są nimi dotychczasowi wspólnicy – a więc ich dane znajdują się w Krajowym Rejestrze Sądowym – w zgłoszeniu należy je ponownie zawrzeć.
Zgłoszenie to dokonuje się na urzędowym formularzu KRS-Z61 wraz ze stosownymi załącznikami, w tym wykazującymi podstawę rozpoczęcia likwidacji, np. stosowną uchwałę wspólników. Poza tym do wniosku należy dołączyć dowód uiszczenia opłaty sądowej w wysokości 250 zł oraz dowód opłacenia ogłoszenia o rozpoczęciu likwidacji w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (100 zł). Należy pamiętać, że dokonanie tych czynności jest prawem i obowiązkiem każdego likwidatora, a więc nie muszą oni działać wspólnie.
- Postępowanie likwidacyjne
Rozpoczynając likwidację – podobnie, jak na jej zakończenie – likwidatorzy są zobowiązani sporządzić bilans likwidacji. Natomiast w przypadku, gdy likwidacja trwa dłużej niż rok, stosowne sprawozdanie należy sporządzić na dzień kończący każdy rok obrotowy. Zadaniem likwidatorów jest zakończenie bieżących interesów spółki, ściągnięcie jej wierzytelności oraz wypełnienie zobowiązań, a także upłynnienie majątku spółki. Tylko w tych granicach likwidatorzy mają prawo reprezentować spółkę, a rozpoczynanie w jej imieniu nowych interesów jest możliwe tylko w takim zakresie, w jakim służy likwidacji. Majątek spółki pozostały po likwidacji, dzieli się pomiędzy wspólników.
- Wykreślenie spółki z rejestru
Jedną z ostatnich czynności jaką muszą dokonać likwidatorzy spółki jawnej, jest zgłoszenie sądowi rejestrowemu zakończenia likwidacji oraz złożenie w nim wniosku o wykreślenie jej z Krajowego Rejestru Sądowego. Rozwiązanie spółki jawnej następuje z chwilą wykreślenia jej z KRS. Poza tym należy pamiętać, że po zlikwidowaniu spółki jawnej jej księgi i dokumenty – na okres co najmniej pięciu lat – należy oddać na przechowanie jednemu ze wspólników bądź osobie trzeciej.
Likwidacja spółki jawnej bez postępowania likwidacyjnego
Czas trwania „tradycyjnej” likwidacji spółki jawnej, podobnie, jak spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, zależy przede wszystkim od zakresu jej działania. Jednak, co zostało już zasygnalizowanie, rozwiązanie spółki jawnej możliwe jest bez przeprowadzenia likwidacji. W takim przypadku to sami wspólnicy muszą określić sposób zamknięcia swojej działalności, decydując, w jaki sposób zakończą swoje interesy, upłynnią majątek spółki oraz zaspokoją wierzycieli.
Nie oznacza to jednak, że mają pełną dowolność w podejmowaniu tego typu decyzji. Przede wszystkim wybierając „inny sposób” zamknięcia spółki jawnej wspólnicy muszą pamiętać, że wszelkie prawa i obowiązki zlikwidowanej spółki przejdą na nich – a więc staną się solidarnie odpowiedzialni (swoim majątkiem) za ewentualne zaniechania podczas likwidacji spółki. Warto podkreślić, że w orzecznictwie przyjmuje się, że nawet określenie przez wspólników, kto zostanie następcą prawnym spółki nie ma skutku wobec osób trzecich. Poza tym w takich przypadkach obowiązek zgłoszenia sądowi rejestrowemu zakończenia likwidacji oraz złożenie wniosku o wykreślenie z KRS spółki jawnej spoczywa na wszystkich wspólnikach.