• Nie ma wątpliwości, że poprawa jakości i dostępności świadczeń opieki zdrowotnej jest jednym z najważniejszych zadań stojących przed organami państwa
• Niestety tradycyjnie stosowane w tym zakresie rozwiązania, oparte na finansowaniu publicznym, wydają się niewystarczające
• Tymczasem w wielu krajach Europy i świata z powodzeniem w służbie zdrowia wykorzystuje się partnerstwo publiczno-prywatne, umożliwiające szerokie zaangażowanie – za obopólnymi korzyściami – kapitał prywatny w świadczenie usług medycznych
Od wielu lat jakość usług świadczonych w ramach państwowej służby zdrowia wzbudza kontrowersje. Problemem jest zarówno dostępność świadczeń – zwłaszcza specjalistycznych – jak i poziom ich udzielenia, np. w sferze zaplecza infrastrukturalnego. Oczywiście źródła takiego stanu rzeczy są wielorakie, jednak właściwie nikt z zainteresowanych poprawą stanu służby zdrowia nie proponuje sięgnięcia po narzędzia przewiedziane w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego. Tymczasem doświadczenia innych krajów, zwłaszcza Wielkiej Brytanii, pokazują, że współpraca sektora publicznego z prywatnymi przedsiębiorcami w sferze ochrony zdrowia przynosi wiele pozytywnych, odczuwalnych przez przeciętnego pacjenta, zmian. Skoro więc doświadczenia innych krajów dowodzą, że wykorzystanie PPP w systemach ochrony zdrowia przynosi niezwykle pozytywne rezultaty, należy zastanowić się nad możliwościami wykorzystania potencjału partnerstwa w rodzimym systemie. Jak tego dokonać?
Podstawowe możliwości wykorzystania PPP w służbie zdrowia
Partnerstwo publiczno-prywatne jest formą długotrwałej współpracy sektora publicznego z prywatnymi przedsiębiorstwami, której zasady można ustalić w sposób najbardziej odpowiadający realizowanej inwestycji. W przypadku wykonywania zadań z zakresu służby zdrowia najczęściej stosuje się jedno z trzech – dobrze funkcjonujących w państwach szeroko stosujących partnerstwo w służbie zdrowia – rozwiązań. Pierwszym z nich jest powierzenie partnerowi prywatnemu jedynie wykonania budynku przeznaczonego do świadczenia usług medycznych (np. szpitala) i zarządzania nim przez określony w umowie okres. Po jego upływie własność wybudowanej infrastruktury po prostu przechodzi na partnera publicznego. W przypadku, w którym podmiot publiczny zdecyduje się na bardziej rozbudowany model partnerstwa często – obok samego wybudowania i zarządzania potrzebną infrastrukturą – powierza przedsiębiorcy także świadczenie dodatkowych usług związanych z bieżącym funkcjonowaniem zakładu opieki zdrowotnej, np. w formie zapewnienia wyżywania bądź transportu pacjentów.
Jednak należy pamiętać, że obowiązujące przepisy prawa nie zabraniają wypracowania w ochronie zdrowia modelu partnerstwa publiczno-prywatnego, w którym partner prywatny będzie odpowiedzialny właściwie za całość funkcjonowania szpitala, czy przychodni. W takich przypadkach przedsiębiorca zajmuje się zarówno budową i utrzymaniem, jak i zapewnieniem świadczenia usług medycznych w danym podmiocie. Jasne jest, że – analogicznie, jak właśnie w każdym przypadku partnerstwa – wybór modelu powinien być podyktowany przede wszystkim rzeczywistymi potrzebami partnera prywatnego. W przypadku bowiem nieodpowiedniego zaplanowania zasad współpracy w ramach PPP może okazać się, że partner publiczny po prostu nie znajdzie przedsiębiorców zainteresowanych udziałem w projekcie o dużym stopniu ryzyka, spowodowanym chociażby jego niedopasowaniem do realiów służby zdrowia danego regionu.
Jak dobrze przygotować PPP w służbie zdrowia?
W każdym razie – bez względu na planowany zakres prac przewidzianych w formule partnerstwa publiczno-prywatnego – należy pamiętać, że w ostateczności to na partnerach spoczywa obowiązek precyzyjnego ustalenia zasad współpracy. To zaś umożliwia stosunkowo dużą elastyczność. Nie ma przy tym przeszkód, aby PPP wykorzystać w ochronie zdrowia w stosunku do już istniejącej infrastruktury. Stąd partnerstwo publiczno-prywatne równie dobrze może posłużyć do remontu bądź rozbudowy szpitala, czy przychodni.
Jednak przygotowując projekt PPP w służbie zdrowia trzeba wziąć pod uwagę zasady finasowania świadczeń medycznych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. W tym obszarze należy przede wszystkim zagwarantować „rozdzielność” wynagrodzenia, jakie partner prywatny będzie otrzymywał od podmiotu publicznego, od gotówki przekazywanej mu przez NFZ z tytułu wykonywania świadczeń opieki zdrowotnej. Trudno omawiać tu wszystkie zawiłości, jednak – niestety – w obecnym stanie prawnym trudno połączyć wykonywanie umowy PPP w ramach której prywatny przedsiębiorca miałabym zająć się także świadczeniem usług zdrowotnych. Wynika to przede wszystkim z zasad finansowania świadczeń medycznych, opartych nie tyle o ich rzeczywiste koszty, co o szacunki dokonane przez Narodowy Fundusz. To z kolei oznacza, że często nie odpowiadają one rynkowym cenom, a jednocześnie trudno zaplanować – w kilkuletniej perspektywie – rzeczywisty zakres finansowania. Z tego więc względu najlepszym rozwiązaniem jest powierzenie partnerowi prywatnemu zadań związanych z budową i utrzymaniem stosownej infrastruktury.
Podstawą jest właściwe przygotowanie projektu
Wobec powyższego nie ma wątpliwości, że wykorzystanie formuły partnerstwa publiczno-prywatnego w ochronie zdrowia nie jest zadaniem łatwym. Jednak, biorąc pod uwagę spodziewane korzyści, warto podjąć odpowiedni wysiłek w tym względzie. Przede wszystkim należy pamiętać o właściwym przygotowaniu tego rodzaju projektu PPP, zwłaszcza na etapie opracowywania samej koncepcji oraz prowadzenia procedury wyboru partnera prywatnego. W tym obszarze podmioty publiczne muszą pamiętać, że pozyskanie przedsiębiorców do współpracy stanie się możliwe tylko wówczas, gdy projekt będzie opłacalny z biznesowego punktu widzenia. To z kolei determinuje konieczność oceny popytu na dane świadczenia oraz wypracowania właściwych zasad wynagradzania partnera prywatnego.
Partner publiczny powinien także zadbać o właściwe przygotowanie umowy PPP, w tym przede wszystkim o zastosowanie mechanizmów umożliwiających jej zmianę w trakcie obowiązywania. Generalnie projekty związane ze służbą zdrowia są niezwykle wrażliwe na zmieniające się warunki prawne, ekonomiczne i społeczne, co z kolei determinuje konieczność zapewnienia odpowiednich sposobów reakcji stron kontraktu. Nie mniej istotną kwestią jest przygotowanie projektu tak, aby odznaczał się on jak największą bankowalnością – a więc zdolnością do pozyskania finansowania zewnętrznego. Bez tego może okazać się, że partner prywatny nie zdobędzie kapitału niezbędnego do wykonania nałożonego na niego zadania. W każdym razie efektywność wykorzystania PPP w służbie zdrowia w dużej mierze zależy od wiedzy i doświadczenia zainteresowanych podmiotów oraz osób świadczących dla nich pomoc prawną.