- Każda inwestycja publiczna obarczona jest ryzykiem, związanym z różnego rodzaju czynnikami, które mogą negatywnie wpłynąć zarówno na terminowość jego wykonania, jak i jakość zrealizowanych prac
- Oczywiście już na etapie przygotowań do realizacji danego projektu należy przedsięwziąć działania zmierzające do minimalizacji tego rodzaju ryzyk – zasada ta znajduje także pełne zastosowanie do projektów realizowanych w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego
- Należy jednocześnie pamiętać, że w formule PPP to same strony umowy decydują w jaki sposób podzielą między siebie ryzyka związane z jej realizacją
Realizacja każdej inwestycji obarczona jest pewnym ryzykiem. Stąd już na etapie jej przygotowania warto wziąć pod uwagę możliwe do przewidzenia czynniki, które obniżają perspektywę terminowego wykonania zadania, czy też zagrażają jego finansowaniu. Oczywiście taka analiza pozwala na uniknięcie danego ryzyka, zminimalizowanie skutków jego wystąpienia, czy też po prostu odpowiednie przygotowanie się na możliwość jego zajścia. Nie inaczej jest w przypadku inwestycji realizowanych przez instytucje państwowe lub samorządowe. Analiza ryzyk musi zostać wykonana szczególnie precyzyjnie w przypadku przygotowywania inwestycji w formule partnerstwa publiczno-prywatnego, gdyż w samej umowie PPP należy jasno określić zasady ich ponoszenia przez partnerów. Na jakie więc zagrożenia powinni przygotować się przyszli partnerzy?
Trudno stworzyć uniwersalny katalog
Niestety stworzenie katalogu zagrożeń, z którymi potencjalnie będą musiały zmierzyć się strony umowy partnerstwa publiczno-prywatnego jest niezwykle trudne. Wynika to przede wszystkim z różnorodności projektów, które można realizować w ramach PPP oraz stosunkowo dużej elastyczności stron umowy w określeniu zasad jej realizacji. W każdym razie do najczęściej występujących problemów w partnerstwie publiczno-prywatnym można zaliczyć ryzyka związane z udostępnieniem koniecznej infrastruktury na potrzeby realizacji danego przedsięwzięcia, spełnieniem wymaganych warunków prawnych i technicznych, czy zapewnieniem odpowiedniego popytu po zakończeniu inwestycji. Oczywiście w przypadku PPP spotyka się także typowe problemy związane z realizacją każdej inwestycji, a więc zmiany cen towarów i usług, czy nowelizacje przepisów prawa.
Generalnie można stwierdzić, że poziom różnego rodzaju ryzyk i zagrożeń w realizacji partnerstwa wzrasta wraz poziomem skomplikowania samego projektu. Dobrym przykładem takiego stanu rzeczy jest PPP w modelu hybrydowym, polegającym na łączeniu tradycyjnego partnerstwa z korzystaniem z funduszy unijnych. Przez to realizujący taki projekt muszą podporządkować się zarówno zasadom wynikającym z ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym, jak i rządzących wydatkowaniem środków wspólnotowych. Z tego też względu należy wziąć pod uwagę takie ryzyka, jak np. nieotrzymanie finansowania, konieczność jego zwrotu, zmiany zasad projektu, czy też jego trwałości. W przypadku hybrydowego PPP sposób ponoszenia tego rodzaju ryzyk jest uzależniony przede wszystkim od tego, który z partnerów jest beneficjentem wsparcia unijnego. To zaś – w zależności od szczegółów przyjętego rozwiązania – może zostać pozyskane zarówno przez podmiot publiczny, jak i prywatny.
W Polsce ciągle istnieją bariery w rozwoju PPP
Obok typowych ryzyk związanych z realizacją inwestycji w formule partnerstwa publiczno-prywatnego należy zasygnalizować istnienie szeregu barier w rozwoju tej formy realizacji zadań publicznych. Niestety dane statystyczne jasno wskazują, że na przestrzeni minionej dekady obowiązywania ustawy o PPP, rozwiązanie to zostało zastosowanie w nikłym odsetku wszystkich inwestycji publicznych realizowanych w Polsce. Partnerstwo przegrywa tu z tradycyjnymi zamówieniami publicznymi, a sami zamawiający niechętnie sięgają po formułę, która zakłada wieloletnią współpracę z biznesem.
Oczywiście za taki stan rzecz można winić pewne uprzedzenia, czy obawy – obecne zwłaszcza w samorządach terytorialnych – oraz zbyt rygorystyczne podejście organów kontrolujących finanse publiczne do rozliczania tego rodzaju projektów. W przypadku rozważania wyboru sposobu realizacji danego zadania publicznego należy pamiętać, ze partnerstwo publiczno-prywatne jest oparte na zupełnie innej filozofii, niż zamówienia publiczne, w których zamawiający, oczekując najniższej ceny, przerzuca prawie całe ryzyko kontraktowe na wykonawcę. W partnerstwie chodzi zaś o współpracę, w której obydwa partnerzy współdziałają ze sobą zarówno na etapie przygotowania, jak i realizacji oraz eksploatacji inwestycji.
Dzięki temu podmiot publiczny zyskuje przede wszystkim cenne know-how, którego posiadanie wynika z doświadczenia biznesowego partnera prywatnego. Ten zaś jest żywo zainteresowany jak najlepszym wykonaniem danej inwestycji, gdyż przez określony czas sam będzie czerpał z niej zyski. Jednocześnie elastyczności formuły PPP pozwala na takie rozłożenie zasygnalizowanych powyżej ryzyk, które jest najbardziej korzystne dla obydwu partnerów.